MATTHIJS VERMEULEN

B.J. Krijgsman

aan

Matthijs Vermeulen

Rondebosch (Kaapstad), 21 november 1953

21-11-1953.

Zeer geachte Heer Vermeulen,

Ik lees altijd met de grootste aandacht Uw boeiende recensies en beschouwingen over muziek in De Groene Amsterdammer. Ik kom er nu toe U te schrijven, omdat U enkele keren waarderend sprak over Saint-Saens. Dit verbaast (maar verheugt) mij bijzonder. Als amateur musicus heb ik altijd vele van zijn werken bewonderd, en het is altijd weer een vreugde ze te horen. Toen ik vier jaar geleden aan de Kaapse Universiteit werd benoemd, dacht ik dat er hier op muziekgebied niet veel te beleven zou zijn. Ik heb dus voor mijn vertrek uit Holland mijn grammofoonplaten-collectie duchtig aangevuld, en Saint-Saens daarbij niet vergeten. Nu is dat erg meegevallen. Het Kaapse orkest is goed, en er zijn veel goede recitals. Helaas is het repertoire vrij beperkt, weinig modern en vrijwel geen Saint-Saens. Wordt er iets van hem gespeeld, dan word het steevast in de dagbladen afgekraakt als "verouderd, oppervlakkig, goedkoop, niet origineel", e.d. Men ontmoet haast nooit iemand die enige waardering heeft voor deze zeer begaafde componist. Zijn, afgezien van de andere zeer geestige delen, het "aquarium" en de "vogels" uit het carnaval geen juweeltjes? Meesterlijk van instrumentatie, zuiver en gaaf van compositie. Behoort het andante uit zijn 3e vioolconcert niet tot de mooiste muziek ooit voor viool geschreven? Is de melodie (misschien afkomstig van een oud Frans lied), die de finale van zijn 4e pianoconcert beheerst, niet grandioos van opzet en uitwerking? Is het middendeel van zijn celloconcert niet ontroerend mooi en meesterlijk van eenvoud? En zijn trio in f-groot? Zo zou ik kunnen doorgaan, maar U weet dat als vakman natuurlijk veel beter dan ik. Het hindert me, dat het niet fatsoenlijk schijnt te zijn om Saint-Saens mooi te vinden. Zijn Bach of Mozart uit de tijd, omdat men tegenwoordig anders componeert? Saint-Saens wordt te glad gevonden, te weinig origineel van stijl. Was eigenlijk de stijl van Mendelssohn origineel? Het is waar dat Saint-Saens met zijn volkomen beheersing der compositietechniek er zich wel eens iets te gemakkelijk afmaakt. En hij confronteert ons niet met problemen. Hij beschrijft de problemen nadat ze opgelost zijn, hij componeert klaarblijkelijk met de zuiverheid en bezonkenheid van de mens, die al afstand heeft genomen tot zijn moeilijkheden. Maar vinden we dit ook niet bij bv. Händel, Mozart, Hayden [lees: Haydn], Mendelssohn enz? Waarom zou dit te misprijzen zijn? Evenmin kunnen we de anderen hardvallen, die ons hun problemen voorzetten terwijl ze er nog mee worstelen (bv. Chopin, Beethoven, Tsjaikovsky, Rachmaninoff, Brahms, Ravel, enz). Het komt er m.i. niet op aan hoe de componist het doet, als hij maar iets te zeggen heeft. En dat heeft naar ik meen Saint-Saens zeker. De aesthetische ontroering, die hij geeft met zijn soms banaal lijkende, maar in werkelijkheid geniaal eenvoudige thema's geven hem m.i. recht op een plaats tussen de grote componisten.

Vergeef me deze voor U zo onnodige uiteenzetting, maar ik moest mijn hart eens luchten omdat ik nergens gehoor vind. De bedoeling van mijn schrijven is dit: U zegt dat Saint-Saens gerehabiliteerd dient te worden. Maak er een begin mee! Iedereen waardeert U ten zeerste om Uw zuiver inzicht en het zal dus zeker indruk maken als U eens een essay over Saint-Saens in de Groene schrijft. Ik zie het met spanning tegemoet,

Met vriendelijke groeten,

Uw dw.

B.J. Krijgsman

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA