MATTHIJS VERMEULEN

Componist, schrijver en denker

19530409 Matthijs Vermeulen aan André Volten

Matthijs Vermeulen

aan

André Volten

Amsterdam, 9 april 1953

Amsterdam

Herengracht 330

9 April 1953

Beste André,

Het deed me plezier, misschien wel goed, gisteren bij je te zijn. Het liet me ook een gevoel na van melancholie. Ik weet nog niet waarom. Wat ik ronduit van je bewonder, onbedenkelijk, zijn je aquarellen en je dingen zonder geometrie, waar "alles" vloeiend wordt, stromend, gelijk ik mezelf dat gedroomd heb in de muziek. Ik geloof dat enkel de architectuur de geometrie gebruiken kan zonder haar behoeven te verbergen. Bij de overige kunsten moet de geometrie of de mathematiek er zijn, doch zonder dat men haar ziet. Het zou de moeite lonen om precies te onderzoeken en te definiëren waarom. Maar dat gaat niet in een paar uren. Je overeenkomst met de muziek, met het ongestolde daarvan, vind ik buitengewoon treffend, poignant, en tevens gevaarlijk. De muziek is een kunst van de tijd, om hem te verduurzamen, of om hem op te schorten – wat in wezen hetzelfde is. De schilder, dunkt me, moet de dingen, gelijk ze zijn, fixeren in een onveranderlijke ruimte, en in een toon, in licht waartussen ze eeuwig, onbederfelijk worden, of schijnen te worden althans. "Denn alle Lust will Ewigkeit" zoals Nietzsche ondoorgrondelijk diep gezegd heeft. Ja, de lust over en van die paardebloemen, groeiend uit dat beetje zand tussen enkele dorre stenen, zou ik voor altijd willen bewaren gelijk wij ze zagen! Wat ik niet minder van je bewonder is de kunst waarmee je een paar volkskinderen omtovert tot ware artiesten. Het is mijn overtuiging dat elk mens geboren wordt met alle verlangens van de kunstenaar. Een miserabele "opvoeding" smoort geleidelijk die drang. Slechts de allersterksten ontsnappen aan dat ongeluk, aan het eerste gebod ener zogenaamde maatschappij, welke geen ander doel, geen ander ideaal kent dan pakjes te versjouwen van links naar rechts, of omgekeerd, met een behoorlijk getypt briefje betreffende de kosten, de plaats van herkomst en bestemming! Ongelooflijk, zo'n exact geregelde waanzin. Ik heb neiging om je te waarschuwen. Zul je de smart kunnen verdragen als je over een poosje die onwaardeerbare leerlingen ziet meerijden met de rest, wellicht op een "bakfiets", dat onmenselijke schandaal ener "samenleving" die niets beters verzon dan trekhonden vrij te stellen om jonge mensen in te spannen! Ik geloof dat ik onderdehand begin te weten waar mijn melancholie vandaan komt. Nog zoveel moet verbeteren, en haast niemand denkt eraan.

Deze ochtend heb ik een exemplaar voor je klaargemaakt van het Avontuur van de Geest. Het was eerst bedoeld voor een oude kennis, die zich inmiddels het boek aanschafte; daarom ontbreekt de voor-pagina, waar ik een paar woorden schreef, tot hem gericht. Sinds bijna drie jaar werkte ik op een Franse vertaling, die nu klaar is, en waarvan ik de laatste paragraaph heb toegevoegd. Over het onderwerp heb ik ruim vijf en twintig jaar nagedacht. Vanaf de eerste wereldoorlog miste ik een basis, een explicatie, een redelijke verantwoording onzer aanwezigheid, hier, op dit punt van het heelal. Die basis vond ik nergens elders. Door verschillende factoren, waarvan de meesten tragisch zijn, en slechts een enkele goedgunstig, hebben mijn gedachten zich na de tweede wereldoorlog laten cristalliseren. Onderzoek het resultaat. Het spijt me dat de aankleding, "de omslag" van deze uitgave zal detoneren in je atelier, waar alles onvervalst is. Daar heb ik geen schuld aan. Men heeft mijn opinie niet gevraagd. In beginsel, dunkt me, zijn wij 't eens.

Salut et fraternité,

Matthijs

verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA