MATTHIJS VERMEULEN

Componist, schrijver en denker

19451227b Thea Diepenbrock aan Matthijs Vermeulen

Thea Diepenbrock

aan

Matthijs Vermeulen

Amsterdam, 27-28 december 1945

27 Dec. 45

Lieve Matthijs, je brief van 22 Dec. is vanmiddag nog gekomen. Dus toch 2 vandaag. Mag ik nòg eens op de overdrijving terugkomen? Je zegt dat je me nooit meer verdriet zal doen – hoe kan je dat nou weten? "Ik zal probeeren je nooit meer verdriet te doen, dàt kan je zeggen, het andere niet. Hoogstens zou je kunnen zeggen "ik zal je nooit meer verdriet doen" als je het deze keer expres had gedaan; je zou je dan kunnen voornemen dat nooit meer te doen. Maar on-expres iemand verdriet doen, dat kan je altijd overkomen, en jou misschien meer dan een ander, omdat je niet van te voren met eenige zekerheid bepalen kunt hoe je reageren zult. Het is misschien kinderachtig dit overdrijving te noemen, je zult zeggen, het is een goed voornemen en dat drukt een mensch graag eenigszins krachtig uit – maar misschien geef je me in je hart toch wel gelijk, juist omdat je hecht aan de preciese formuleering.

Van mezelf zou ik dat niet gauw zeggen, dat ik niet weet hoe ik op het een of ander zal reageeren. Met volstrekte zekerheid weet je het natuurlijk nooit, maar ik heb het idee dat ik mezelf wel vrij goed ken. Ik heb al die wolken en duisternissen niet, die eigen zijn aan scheppende kunstenaars, het is een heel helder boeltje bij mij van binnen. Ook op de roerselen van andere menschen heb ik nogal kijk, alleen vergis ik me wel eens in het effect van hetgeen ik zeg of schrijf. Je zult zeggen: dat is in tegenspraak met elkaar. Ja, ik weet zelf niet hoe dat zit. Dikwijls zit het in verband, geloof ik, met mijn ongrijpbaarheid, waar ik me zelf niet van bewust ben. Dan denk ik heel hartelijk geweest te zijn en dan hebben de menschen toch iets in me gemist en dan is de uitwerking van mijn woorden heel anders dan ik verwachtte. Er is dan plotseling een tegenstand bij de menschen: ze voelen mijn hartelijkheid, maar krijgen de sensatie dat ik die zelfde hartelijkheid van hen niet noodig heb, en dan kleurt zich ineens alles heel anders. Die gevallen doen zich periodiek voor. Maar afgezien daarvan meen ik mezelf en misschien ook jou beter te kennen dan het een of ander dier dat ik ontmoet of dan maarschalk Stalin. Verdeel jij de wereld niet tè veel in "het gros" aan den eenen kant en jou-en-mij aan den anderen kant?

Ik zal eens nakijken of ik je wat sturen kan van je kritieken over Pappie's dirigeeren. Natuurlijk weet ik dat het tempo rubato voor hem alles was. Het is de adem, de polsslag van den mensch, die ook niet metronomisch gelijk blijven. Het is de voorliefde voor de gezongen melodie. Zonder rubato is de muziek ondenkbaar, vind je niet? Iets anders is dat er muziek bestaat, die heel sterk aan het dansrythme gebonden is – o.a. de Weensche Klassieken – en waarbij de gelijkheid van den polsslag juist het fascineerende is. Maar in de melodische curve blijft het rubato altijd bestaan, ook zelfs in Chopin, waar het dansrythme zoo tyranniek is vaak. Neen, in Pappie's brieven staat niets over het rubato. Wat staat er dan eigenlijk wèl in, vraag je je misschien af! Dat zou ik niet weten te zeggen met een paar woorden. Ik moet nu weer aan het werk, aan mijn 4-mains. H.E. is vanmiddag plotseling gekomen en heeft me mijn studeertijd ontnomen; dat moet ik nu inhalen. Morgenochtend komt hij weer. Steeds maar Jo. Naar je Zang der Eeuwen1 ben ik erg benieuwd. Je maakt het je ontzettend moeilijk. Goede nacht. Je kent van Schubert zeker de groote werken voor 4-mains niet? Dat is zoòiets ongelooflijks, onbegrijpelijk prachtig, even diep en weidsch èn innig als Bruckner. Nadat Bertus en ik gisterenavond de Müllerin gedaan hadden, hebben Peter en Flothuis urenlang samen Schubert gespeeld. Een groot genot, ook doordat Peter dat zoò prachtig speelt. Vreemd dat iemand zoo moeizaam, zoo drukkend, zoo onuitgesproken zijn kan in den omgang en met zulk een complete menschelijkheid zich kan uiten als hij speelt – Hij was gisteren weer moeilijker dan ooit, alleen met zijn muziek had ik contact, verder heelemaal niet. Het afscheid was ook enkel maar lastig: also auf Wiederschauen, Peter, een handdruk, een gezicht van hem dat iets wilde uitdrukken, ik weet niet wat, maar dat in de weifeling bleef steken – en toen ging ik weg. Weer net als vroeger, die enorme eenheid in alles wat muziek aangaat – als iemand iets over muziek zegt, dan reageeren we compleet als tweelingen soms – en verder niet. Hij schijnt nu ten slotte nog intiem gepraat te hebben met Greet, maar daar weet ik het fijne nog niet van. Dat is me wel een opluchting, want ik vond hem zóó koel tegenover haar vuur. Vanochtend heeft zij hem weggebracht en vanmiddag zat de arme weer op kantoor.

^ = a. circonflexe

v = [a.] anticirconflexe = [een getekend gezicht] = cabalistisch teeken van oogen naar mond.

28 Dec.

Vanochtend heerlijke lyrische brief! Nog nauwelijks tijd gehad om te lezen. Dit moet nu weg. je

Thea

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA

  1. Derde hoofdstuk in de Princiepen der Europese muziek.