MATTHIJS VERMEULEN

Matthijs Vermeulen

aan

Adriaan Roland Holst

Amsterdam

Herengracht 330

17 Mei 1956

Beste Jany,

Verleden week had ik met Engelman een discussie over je tekst op het Bevrijdingsmonument, die ik buitengemeen, en in zijn geheel, bewonder als de beste formulering van het beste dat in steen of brons verdient bevestigd te worden.

Goed. Maar Jan beweerde dat de zin van je woorden duister was, esoterisch antroposophisch, dat niemand wat ervan begrijpen kon, en slechts eventjes een beetje de weinigen die reeds met je denkwijze vertrouwd zijn door je vorig werk.

Toegevend dat je tekst misschien een tikje hermetisch is, hetgeen ik voor deze omstandigheid een deugd acht (het geheim verscherpt de aandacht van de goed-geborenen) en over het algemeen geen nadeel (een provocatie tot nadenken is voor de vele intellectuele imbecielen nuttig) toegevend dus dat je inschrift hermetisch is, heb ik de rest van zijn meningen pertinent weersproken.

Doch wat ik Engelman toonde te begrijpen door je met grote zorg gekozen termen, en zonder behoeven te verwijzen naar andere van je uitingen, dat noemde hij allemaal persoonlijke, gratuïte opvatting van me.

Toen heb ik hem gezegd dat ik mijn begrip van je tekst aan jou ter beoordeling zou zenden, en dat jij uitspraak zoudt doen.

Ziehier dan mijn lezing, in de eenvoudigste uitdrukkingen vertolkt:

Van het laagste in de cosmos tot het hoogste was alles onderworpen aan een zelfde dwang. De Geest verbrak die dwang toen hij op aarde de mens liet verschijnen, het enige schepsel welks denken niet door grenzen beperkt is, en bijgevolg vrij. Maar de nakomelingen van dit eerste idee-mens, hebben die hoge conceptie niet aangedurfd, en terwijl zij tot volkeren groeiden, hebben zij het oude juk hersteld. Zij gingen weer terug in de nacht, en wie vrij wilde zijn, werd neergeslagen. Sindsdien is niemand vrij die niet gehoorzaamt aan de ontbiedende stem van boven zichzelf, geen volk kan vrij zijn dat niet gehoorzaamt aan de ontbiedende stem van boven zijn eigen waan, en de mens zal enkel vrij zijn wanneer hij gehoor geeft aan de stem van boven de wereld, waar de Geest de ketens brak van de dwang en de mens als brenger van vrijheid plaatste op de geslagen bres.

Het zal wel hinderlijk voor je zijn om de prachtige cadans van je rhythme en de nobele melodie van je klanken uiteengerafeld te zien. Ik vraag je daarvoor duizendmaal vergiffenis. Maar zeg niettemin je opinie over mijn interpretatie, in hoeverre ze juist is of onjuist. Ik deduceerde ze uit je tekst die ik een tiental keren met de strengste rigueur ontleed heb, waarvan ik elke syllabe verantwoord vond, en die mij onmiddellijk, zodra ik hem las, een diepe ontroering gaf.

Het verheugt mij eveneens bovenmate dat in onze knoei-tijd een feilloos document getuigt als vermaning en als voorbeeld.

Ongelukkig dat wij elkaar alleen ontmoeten in gedachte; hoewel het voornaamste, is dat toch soms niet genoeg.

Met een zekere, onveranderlijke toegenegenheid − ook namens Thea,

je vriend

Matthijs.

Verblijfplaats: Den Haag, Literatuurmuseum

tevens concept

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA