MATTHIJS VERMEULEN

Componist, schrijver en denker

19460207b Thea Diepenbrock aan Matthijs Vermeulen

Thea Diepenbrock

aan

Matthijs Vermeulen

Amsterdam, 7-8 februari 1946

7 Febr. '46

Lieve Matthijs, even nog vóór een leerling komt. Ik las daarnet nog even over van den ring en toen vroeg ik me af of je dit bedoelde: je hebt jezelf de trouw aan Anny opgelegd, zij heeft je die niet willen vragen, daarom is hij dus zelfverworven eigendom – heb je zoo gedacht? Maar de ring, dien jij draagt, is die het symbool van jouw trouw aan haar of van haar trouw aan jou? Wat is eigenlijk het idee van het ringen-wisselen bij het huwelijk? Je ziet, ik ben erg weinig thuis in deze materie. Ik had er bij het eerste lezen niet zoo op doorgedacht, maar nu viel me op: "deze gedachte", (was het zelf-verworven eigendom) "stellig, heeft altijd gehuisd in mijn onbewustzijn"; het leek me alsof dat niet alleen kon slaan op het feit dat jij den ring betaald had.

Nog steeds storm, vaal licht, grauwe hemel. Ja, als ik dien Zondagmiddag bij je was neergestreken, zouden we het wel goed samen hebben gehad. Stel je voor, dat ik nu al blut zou zijn! Op de groote afstand allicht wel eens, maar saampies niet zoo gauw, denk ik.

8 Febr. 0 uur – ik begin den dag met jou! Ik was "op visite" vanavond bij teruggekeerde Joodsche vrienden, die weer een huis hebben. Tegen ½12 kwam ik thuis, heb even de kranten gelezen, en nu is het precies 12 uur, nu ik in bed lig. Morgenochtend (d.w.z. straks) ga ik tot jouw intentie naar de kerk. Het wordt een moeilijke dag: H.E. komt en heeft een dramatisch gesprek aangekondigd; hij heeft zijn geloof in het boek verloren en wil er heel iets anders van maken, wàt mag God weten. Hoeveel jaren zijn we daar nu mee bezig geweest?! Ik vind het heel flink van hem dat hij een dergelijke catastrophale gedachte onder oogen wil zien. Maar ik zie tegen het gesprek wel op. Als hij weg is, moet ik les geven en 's avonds naar een vervelend concert. Niet veel gelegenheid dus om me met mijn lieve Matthijs te vereenigen, die 58 jaar wordt. Pappie ging op dien leeftijd al dood. Jij was nog te sterk om al dood te gaan. Je wilt er nog een heeleboel jaren bij. Ik heb altijd zoo'n idee dat ik nooit klaar kom in dit korte leven. Ik zal ook wel vóór mijn 60ste sterven en niet alleen dat ik dan ontzettend veel dingen niet gezien en gelezen zal hebben, die ik zou willen kennen, maar ik zal ook in de heiligheid niet ver genoeg gekomen zijn. Daar dient jou de reïncarnatie voor; mij zegt die gedachte nog altijd niets. Maar laat ik nou niet zwammen en liever slapen gaan, na jou met alles wat er aan liefde in me is te hebben omhelsd. Ik moet nog een tijdje bidden, maar als ik daarna niet dadelijk inslaap, denk ik wéér aan je tòt ik inslaap. Hoè ik aan je zal denken, of ik je hierheen zal halen of dat ik naar jou zal vliegen, weet ik nog niet. Misschien vertel ik dat morgenochtend, als ik tijd heb en als het leuk geweest is! Slaap lekker – chéri, dors bien.

10 u. Er valt niets te vertellen: ik dacht nog even over een gesprek dat ik met Greet gehad had (zij had bij mij gegeten) en viel in slaap. En nu, Pipelare, is de post er geweest, brengende 2 drukwerken, en verder niets… Jammer, jammer, ik had me zoo graag nog een beetje met je bezig gehouden vanochtend en ik zat al zoo op die post te wachten.

Over een daling van het tempo heb ik nooit gedacht. De metronoomteekens van Czerny, die altijd te snel zijn, heb ik op rekening van zijn virtuosendom geplaatst. Ook nu spelen den virtuosen nog ontzettend snel; tijdens mijn leven heb ik meegemaakt hoe het tempo van Chopin b.v., maar ook van Mozart en Beethoven, belangrijk opgevoerd is door de virtuosen. De heel snelle allegro's van Mozart worden niet meer gecomponeerd, wel presto's en perpetuum mobile's en zoo, die alleen snelle beweging zijn en niet snelle melodie. Als je gelijk hebt, dan zou dat in het physieke misschien overeenkomen met een grootere zenuwspanning (diapason) en een geringere capaciteit van het hart (tempo).

Het is waar dat een componist meestal onzeker is over het tempo van zijn werken. Toch geloof ik dat er maar één tempo bestaat voor een stuk, d.w.z. één innerlijk tempo, dat gerealiseerd kan worden in verschillende uiterlijke tempi naarmate de dynamiek anders toegepast wordt. Er is maar één bepaalde hartslag die aan het stuk ten grondslag ligt, maar er hoeft niet maar één manier te zijn om die weer levend te maken. Het moet mogelijk zijn niet alleen om te zeggen: dit is fout, maar ook: dit is goed; en je zou zeggen, er kunnen 1000 manieren fout zijn en maar 1 goed – maar dat is niet waar. Heel wonderlijk is dat.

Niet in het tweede deel van Ravel hoor ik Schumann, maar in het rubato van het 1e deel, zooals vele pianisten dat spelen. Dat komt me anachronistisch voor, niet van Ravel dus, maar van den uitvoerder.

7 u. Vanmiddag, toen H.E. wegging en er een leerling kwam, zat je brief in de bus. Zooeven na het eten, heb ik hem gelezen. Het verhaal over de Onnen's. Anny wilde mij altijd (d.w.z. een paar maal of misschien maar één keer) op stang jagen door te schrijven over Lia's bewondering voor, subs. opwinding over jou. Ik verbaasde me hierover en vond het een beetje geforceerd. Maar ze heeft me niet jaloersch gemaakt, toen niet en nu niet. Waarom je haar de Kama Soutra niet meegaf, begrijp ik niet. Dat moet zij toch weten, als ze het lezen wil, jij hoeft toch niet over haar deugd te waken? Ik heb het niet gelezen – misschien dat ik het daarom niet begrijp. Dacht je dat Lia het zou kunnen opvatten als een geheime liefdesverklaring, als je het haar te lezen gaf? Maar dan zou ik het moeten goedkeuren dat je het niet gaf. Ik begrijp niet waarom ik boos zou moeten zijn; niet om de weigering maar om het noemen van het boek?

In het houden-van-Pappie's-muziek hoorde ik zeker een toon, dien ik bij niemand anders hoorde en waarvan ik hield. Ik durf niet mee gaan met jouw verder doorgezette formuleering, om de eenvoudige reden dat ik me nooit afgevraagd heb wat ik "wilde hooren". Ik zal hier nog eens over nadenken. Het was heerlijk die teederen en gloedvollen brief te krijgen na een moeilijken middag met H.E. Mijn werk van 10 jaar is wel eenigszins naar de bliksem. Zal je hierover nog schrijven. En we zullen er, als je hier bent, denk ik, nog dikwijls over praten. Ik moet naar een concert van Roeske met niks als oude deunen – is dat nu niet stupide?

Dag allerliefste jarige, een zoentje bòven op je hoofd (heb je daar nog haren zitten?)

je

Thea

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA