MATTHIJS VERMEULEN

Componist, schrijver en denker

19450726 Matthijs Vermeulen aan Marie van der Meulen

Matthijs Vermeulen

aan

Marie van der Meulen

Louveciennes, 26 juli 1945

Louveciennes (S et O)

2 Rue de l'Etang

26 juli 1945

Beste Marie, (let op de nummers der bladzijden!!)

Merci voor je hartelijken brief van 19 Juni. Maar denk niet dat ik je ooit liet "schieten". Je weet wel dat Anny altijd voor me schreef. Zij deed dat veel beter dan ik. Zij was mijn eigenlijke hart en mijn ziel. Weet je nog hoe zij deed met vader, toen hij haar op den dag van haar huwelijk weigerde te feliciteeren? Zij sprong hem om den hals en zei: "Dit zal me niet verhinderen, vader, je een zoen te geven." Zoo was ze, zoo is ze altijd gebleven. Nergens en nooit zal ik haars gelijke vinden. En hoe meer ik aan haar denk, hoe meer ik besef dat zij uniek is geweest.

Ofschoon Thea je waarschijnlijk reeds heeft ingelicht vertel ik [het] nog eens voor jou om het te kunnen lezen.

Zij was zeer verzwakt, uitgeput door de ontberingen van den oorlog. Zij woog nauwelijks nog 30 kilo. Ik heb foto's gezien van verhongerden. Zij was even mager. Het beste van haar rantsoen gaf zij altijd onder een of ander voorwendsel aan de twee jongens. Mijn waarschuwingen en protesten hielpen niets. Ik heb dat moeten aanzien. Zij heeft zich vrijwillig opgeofferd. Weet je nog dat ik reeds in La Celle St Cloud "protesteerde" tegen haar moederliefde? Zij zei dat ik jaloersch was. Zeker was ik jaloersch. Maar omdat ik reeds al het gevaar daarvan zag. Ditmaal echter ben ik niet "de baas" geweest. Zij had zich geofferd. Ik heb later een brief van haar gevonden aan Josquin, waarin zij zich definitief offerde.

Op 23 Aug. lieten de Duitschers een munitie-schuit springen in de Seine, niet ver van hier, die een massa ruiten versplinterde in Louveciennes. Ik stond toevallig voor het raam en kreeg het heele venster met een bons in mijn gezicht. Ik vermoed dat die onverwachte, geweldige davering haar een schok gaf die iets in haar organisme verbrijzelde. Den volgenden dag begon zij te braken en vanaf dat oogenblik kon zij niet meer eten. Zij liet, tegen mijn zin, den dokter halen. Hij wist niets, gelijk alle dokters. Hij behandelde haar den eenen dag voor dit, den anderen voor dat. Haar toestand verergerde snel. Geen raad wetend adviseerde hij om haar naar een hospitaal te vervoeren. Ik wilde niet. Zij wilde niet. Toen is hij met Anny en Donald bij me gekomen om mij te overreden. Wij hadden niets om haar te verplegen. Geen electriciteit, geen gas, geen kaarsen, geen petroleum, weinig geld. Ik heb moeten zwichten, en zij stemde toe zoodra zij zag dat ook ik het wilde. Verschrikkelijk. Zij is in een hotsende vracht-auto naar St Germain getransporteerd. In de klas der onbemiddelden. Pas drie dagen na haar aankomst is zij radiografisch onderzocht. Zij moest geopereerd worden wegens een vernauwing in de onderste maagopening. Zij is geopereerd na in tien dagen niets gegeten te hebben, en uitgeput gelijk zij was. Zij kon, hier reeds, bijna niet meer spreken. Zij is niet wakker geworden uit de chloroform. Ik heb haar niet levend teruggezien, na ons afscheid, voor den drempel van ons huis, in de middag-zon van 31 Aug. Ik had geen schoenen en geen hemd. Ook van mij hadden de jongens geleidelijk alles genomen. Maar ik kon er beter tegen. Ik heb in den oorlog "slechts" vijf en twintig kilo verloren, en zonder eenige schade.

Er was geen telefoon, geen telegraaf, geen trein. De kinderen hebben haar, terwijl ze in 't hospitaal lag bezocht per fiets. Een tandem welke Donald genomen had bij buren, die afwezig waren en met ons bevriend.

Wij wisten niets van haar sterven.

Zij werd geopereerd op Donderdag 7 Sept. Toen Donald haar den volgenden dag ging opzoeken vond hij haar bed leeg.

Dat was alles.

Zij is verlaten gestorven.

Ik heb een paar kapotte schoenen gevonden, ben haar per vrachtauto gaan halen op 11 September, Maandag, heb haar teruggezien, heb haar kist zien toeschroeven, heb haar begraven.

Zoo lief was zij; zoo stierf zij.

Moet je nog vragen of Josquin mijn lieveling was? Weet je niet van vroeger? Wij zijn altijd dezelfden gebleven.

Met hem is het zoo gebeurd:

Hij is na de gevechten van 1940, gedemobiliseerd, maar spoedig in de "Résistance" gegaan, hoewel steeds wonend bij ons. Hij was zeer dapper. Hij verrichtte als "ondergedokene" een groot aantal "wapenfeiten". Op een dag bracht hij een grooten vleugel van een neergeschoten Engelsch vliegtuig in onzen tuin. Ik heb dat drie jaar lang bewaard en verborgen onder takkebossen. Ook daarop stond de doodstraf, minstens het concentratie-kamp. Wij waren eensgezind. Hij was ik. Maar elken dag moest ik in mijzelf een gevoel van rust smeden om te kunnen werken. Al zijn makkers zijn gefusilleerd of spoorloos verdwenen, de een na de ander. Hij ontsnapte steeds als door een mirakel. Op 't laatst werd zijn verblijf hier onmogelijk. 28 Februari 1944 is hij over de Pyreneeën naar Spanje gegaan, vandaar naar Afrika. In Algiers is hij door een inspuiting geheel genezen van zijn ziekte, wat ik dermate verlangd had. Hij debarkeerde midden Augustus op de Zuid-kust van Frankrijk. Hij was korporaal in een "Commando" van vrijwilligers. Hij is langzaam naar 't Noorden getrokken, tot in de buurt van Belfort. Hij is gesneuveld te Servance, 's middag's vier uur, Maandag 9 October. Een kogel in de kaak, en een kogel midden in 't hart. Het gevecht had geduurd vanaf 's morgens acht uur en de Franschen hadden twee kilometer terrein gewonnen. Een half uur na het gevecht is zijn lijk beroofd van alles wat er aan "waarde" op te vinden was. Behalve een tabakspijp, een gebroken rozenkrans, de vier Evangelies, een gebedenboek, een zwembroekje, en wat naai-gerei, die me zijn teruggezonden. Tijdens zijn campagne in Frankrijk heb ik niets meer van hem ontvangen dan enkele woorden, vol vertrouwen, vol geloof.

Reeds in de gevechten van 4 en 5 Oct. had hij zich onderscheiden. Hij was voorgedragen als sergeant. Hij is gedecoreerd met de médaille militaire, de croix de guerre, en geciteerd à l'ordre de l'armée. Zijn kapitein schreef me, "C'était un héros" en ik weet evengoed als hij dat dit geen leege woorden zijn. Hoe dikwijls heb ik hem bij mij de kamer zien uitgaan, denkend: C'est un héros. Want ik heb gedaan wat ik kon om hem tot voorzichtigheid te manen, soms zelfs om hem te weerhouden. Toen wij besluiteloos waren of hij 't zou wagen om naar Spanje te gaan (dat was voor ons beiden bijna even gevaarlijk) hebben wij samen kruis of munt gespeeld. Het antwoord was tweemaal: ja.

Het is vandaag juist zes en veertig weken geleden van Anny. En 't is me niet alsof het gisteren was, maar alsof het heden is. Meen echter niet dat ik, wat men noemt, lijd. Het geeft me een gevoel dat me onbekend was, dat ik voor alle schatten niet zou willen missen, en dat ik onmogelijk, nu niet ten minste, uit kan drukken.

Thea schreef me over het ongeluk dat je gehad hebt. Wat zijn Thea en haar vriendin lief voor je geweest! Thea is bewonderenswaardig. Ik ben blij dat alles te samen genomen je ongeval nog 't best is wat je op dien dag overkomen kon. Ook hier was de winter afgrijselijk. Duizenden kleine kinderen zijn gestorven van de koude; bijna nergens is er warm water geweest om ze te wasschen. Ons rantsoen is nog altijd even karig.

Donald is terug uit Beieren en op 't oogenblik gelegerd in de buurt van Fontainebleau. Ik heb veel aan hem te danken. Hij heeft ons den heelen winter geravitailleerd. Maar tegenwoordig kan hij 't niet meer.

Roland is vanochtend vertrokken naar zijn nieuwen werkkring. Hij is inspecteur, of iets dergelijks, bij een onderneming van wederopbouw. Voorloopig is hij in Noyon, om bruggen etc. te helpen herstellen. Hij houdt veel van me, heeft veel nagedacht in zijn krijgsgevangenschap, is een heel goede jongen, en wij schoten samen uitstekend op.

Totnutoe deed de kleine Anny mijn huishouden. Zij is zeer vroolijk en lang niet oppervlakkig. Zij heeft het aanbod gekregen om met de (adellijke) familie waarvan zij dezen winter de kinderen heeft opgepast, naar Portugal te vertrekken, waar de man consul wordt. Ik heb haar geraden het aanbod te accepteeren. Dat zou aan 't eind van den herfst zijn.

Houd je goed, Marie. De post zal voorloopig een drukke correspondentie niet toelaten! Ik omhels je hartelijk en wensch je het beste,

je Thijs.

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA