MATTHIJS VERMEULEN

Matthijs Vermeulen

aan

Frank Onnen

Louveciennes, 5 februari 1943

Louveciennes (S et 0) 5 Febr. 1943

Zeer Waarde Heer Onnen,

Het spijt me dat ik u zooveel te betreuren heb gegeven! Houd echter in 't oog, bid ik u, dat ik lig en nog minstens voor vijf maanden liggen zal "in barensweeën" en dat ik dus geneigd, zoo niet genoopt, zal zijn om alle zaken van een absolutistisch standpunt te beschouwen. Le commun des mortels! n'a pas la moindre idée de cela. Maar er is niets aan te doen. Pardonnez-donc ce qu'il pourra y-avoir à pardonner!!

En juist daarom moet ik even, en verder, doorgaan op den harmonischen gezichtshoek dien u op 't eerste gezicht, sponte tua, hebt ingenomen. Die gezichtshoek welke sinds vijftig jaar gepredomineerd heeft is, naar mijn meening, een verouderd standpunt geworden.

Toelichting en justificatie van deze bewering:

Van een harmonisch standpunt bezien zijn Ockeghem, Josquin des Prés en Palestrina, zoo goed als identiek. Wie echter, die zijn muzikale vijf bij mekaar heeft, zal ze verwarren?

Onder den harmonischen gezichtshoek is Bach (J.S.) in vele opzichten niet te onderscheiden van Couperin le Grand. Een fuge van Mozart is "harmonisch "niet verschillend van een fuge van Bach. En nochtans: Mozart schreef geen Bachsche fuga's, en kòn het niet, zeggen sommigen.

Van het harmonisch standpunt is Wagner tot aan Tristan niet of nauwelijks (alleen met de loupe) te onderscheiden van Weber. Na honderd jaren nog echter zal niemand zich "vergissen" tusschen Oberon en Tannhäuser of Lohengrin.

Wat is de "absolute" waarde van het harmonisch element? Schubert is in vele opzichten als harmonist interessanter dan Beethoven. Maar als componist? Maar als mensch?

De harmonische "reminiscenties" aan Parsifal zijn ontelbaar in Pelléas. Doch na vijf honderd jaren, schijnt me, zal confusie tusschen Pelléas en Parsifal nog niet mogelijk of denkbaar zijn.

Zullen Honegger of Strawinsky "harmonisch" verder kunnen gaan? Neen! De cirkel is gesloten. Het summum op harmonisch gebied is geleverd geloof ik, door den "modernen" Amerikaan, die in 1924 concerteerde te Parijs en die met de volle knuisten op de toetsen der piano sloeg. En, ma foi, aannemelijk!

Dit alleen of hoofdzakelijk om U te zeggen of te verduidelijken dat het aprioristisch harmonisch standpunt zijn tijd gehad heeft, en als we het handhaven in den volstrekten, tyrannieken zin der laatste halve eeuw (waar het nuttig en noodig was) de evolutie der muziek slechts kan vertragen en stoppen.

De harmonie moet actueel zijn, van dezen tijd, voor onze zintuigen; maar voor de rest heeft ze even weinig belang als voor Händel of Obrecht. Dit hoofdstuk is beëindigd.

Als ik hierop met eenigen klem inga is het ook omdat ik dacht U ongeveer op denzelfden weg te vinden. Of hoopte. Want het is essentieel, primordiaal. Wie nog zoeken wil om wat te ontdekken moet speuren in een andere richting dan de harmonische.

Praktische aangelegenheden nu. Ik zal niet nalaten Thea Diepenbrock in kennis te stellen dat het Uwe bedoeling was om haar te verzoeken zich te wijden aan de Amsterdamsche uitvoering der Ave's. Maar ik ducht haast dat dit een vertolking bij de Vereeniging van Ruyneman uitsluit. Eenigen tijd geleden heeft Ruyneman zich per brief tot de hoofd-redactie van Th. D.'s krant gericht om haar ontslag te bewerken wegens een critiek welke hem niet beviel. Vroeger is dat ook aan mij overkomen, maar toen geschiedde het door Joden. Door een Goy gepleegd lijkt de daad mij nog afkeurenswaardiger, doch als Thea D. het geschil beslecht zou achten zie ik tegen een uitvoering bij R. geen bezwaar.

Vorige week schreef Thea Diepenbrock mij ook (maar ik weet niet waarop zij zich baseert) dat het waarschijnlijk mogelijk zou zijn om eten te bekomen door tusschenkomst van Frank Onnen! Als dit zoo is gedenk dan onzer. Sinds verscheidene maanden leven wij bijna uitsluitend op het wettig rantsoen. Dit is moordend. Sinds maanden dus geen melk, 5 gram boter, geen eieren, geen boonen, geen linzen, niets wat voedingswaarde bezit, zeer weinig vleesch. Niets dan wortelen, knollen en 275 gram brood. Het ontbreekt ons niet zoozeer aan geld op 't oogenblik als wel aan de "relaties" die ons mogelijk zouden maken het geld doelmatig te besteden.

Nog een vraag: In uw eersten brief schreef u mij over Wouter Paap. Wat is er met hem geworden? Begin van den herfst had hij de buitengewone, roerende goedheid om honderd gulden af te staan tot verlichting mijner moeilijkheden. Ik bedankte hem. Hij stuurde mij twee zijner recente boekjes. Ik zond hem nog een uitvoerige brief en een kaart, doch kreeg geen antwoord meer. Als u nog in verbinding met hem staat zoudt u mij een waar genoegen doen hem hiervan, en van mijn ongerustheid daarover, op de hoogte te stellen.

Zondagmiddag zal Josquin bij u aanbellen om de Ave's te halen. Ik zal er een copie van laten maken en U zelf zoudt ze dan bij gelegenheid wellicht aan Thea D. kunnen overhandigen, want dat zij ze nog niet heeft is enkel te wijten aan gemis van een bemiddelaar. Mocht het bezoek van Josquin (ongeveer half vier – drie uur) niet schikken, wilt u ze dan achterlaten bij den portier?

Eenigszins in haast, met veel vriendelijke groeten en tot nader hoop ik,

Gaarne uw

Matthijs Vermeulen

[het tiksel van de transcriptie is verloren gegaan]

verblijfplaats origineel onbekend