MATTHIJS VERMEULEN

Componist, schrijver en denker

19491031 Karel Mengelberg aan Matthijs Vermeulen

Karel Mengelberg

aan

Matthijs Vermeulen

Amsterdam, 31 oktober 1949

31 Oktober 1949

Uiterwaardenstraat 406,

Amsterdam-Zuid

Beste Matthijs,

Dank voor je brief van 20 Oktober.

Nog even over mijn bespreking van je Vijfde in Het Volk. Je zoudt je wellicht hebben kunnen verwonderen over de zinsnede "Dat het daarbij komt tot instrumentale erupties, zou men als een bezwaar kunnen voelen" (alinea 3). Ik zelf heb mij er wèl over verwonderd, of eigenlijk ook weer niet; ik ken mijn Pappenheimers, redacteuren, correctors, zetters e.d. Aan onze krant is het nog altijd zo, dat de "recensies" bekort worden, moeten wijken voor de berichten over "er is een koe in de sloot gevallen." Ik had geschreven "Dat het daarbij niet ... etc", maar men heeft dat maar "vereenvoudigd", omdat men de helft van het artikel (dat op de aangegeven zinsnede volgde) eruit gegooid heeft en er wat "van gemaakt heeft". Er volgde het m.i. belangrijkste, wat ik te zeggen had over de muzikale taal, die je geestelijk eigendom is. In 't kort kwam het er op neer, dat ik uiteen zette, dat "instrumentale erupties" de werking hebben van insneden, en insneden hangen onherroepelijk samen met een beperkte tijdsduur (terwijl jouw muzikale taal een "onbeperkte tijdsduur" heeft). Cadensen, van de eenvoudigste I IV V I tot de meest geraffineerde, dat wil dus zeggen cadensen in de zin van de vierstemmige "harmonie", "bekorten" eveneens de tijdsduur, bestemmen, hoe lang een stuk nog duren mag en kan. Vandaar, dat er in je werk nòch sprake is van cadensen in de gewone zin van het harmonische bewustzijn, nòch van erupties. Voor een "euklidisch" denkend mens als ik zou dat een bezwaar kunnen betekenen. Vandaar, dat mij het stuk nog niet lang genoeg duurde. Mag ik een "sexueel" voorbeeld geven? Als men niet in het eerste half uur "klaar komt", niet wil, niet van plan is, etc., dan moet het "spel" minstens drie uur duren, totdat òf het uiteindelijke toch klaarkomen òf een andersgeaarde verzadigings-bevrediging ontstaat. De vergelijking gaat – tenminste voor mezelf – niet helemaal op, want jouw werk geeft mij de impressie van geluk en bevrediging, terwijl ik sexualiter toch klaar "moet" komen, al is het dan ook na "uren". – Jou duurt de symphonie te lang, omdat je precies, op ieder moment weet, wat er geweest is en wat er nog komen gaat, maar dat geldt alleen voor jou, als maker. Wanneer een ander, bv. ik, de symphonie uit 't hoofd zou kennen, dan zou toch het verrassingsmoment blijven fungeren. Ik druk me niet bijzonder duidelijk of elegant uit, maar je begrijpt me wel. Over vijf minuten moet ik mijn volgende harmonieles geven (!), vandaar, dat ik er nu uitschei. De Sacre, cijfer 64, vindt je hieronder. Ik bedoelde de onderste balk (het op de bovenste genoteerde hoort het oor, of wel mijn oor, als secundaire stem).

Hartelijke groeten voor jullie drieën, je

Karel

[volgt muziekvoorbeeld – zie scan]

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA