MATTHIJS VERMEULEN

Componist, schrijver en denker

19480326 Chris van der Meulen aan Matthijs Vermeulen

Chris van der Meulen

aan

Matthijs Vermeulen

Haarlem, 26 maart 1948

Haarlem, 26-3-48.

Beste Thijs,

Als ik meer tijd had gehad (Corry is 2 weken ziek geweest) zou ik je al eer hebben geschreven om je te bedanken voor je boek en om je m'n opinie, zo als je 't vroeg, te zeggen. Ik heb in die periode echter juist de tijd gevonden om nu en dan eens in je werk te lezen en misschien had ik het toch niet beter dan juist op die manier kunnen lezen, want als ik me daartoe afzonderde, was het telkens voor me een verkwikkende oase in de grauwte en dorheid van m'n dagelijks werk.

Je hebt een magnifiek boek geschreven! Een verheven boek, een livre de toute beauté! Een boek opgeweld uit een groot, rijk en warm hart, met superieure intelligentie geconcipieerd en uitgewerkt, en geschreven in een stijl die veel meer eigenschappen heeft dan ongeëvenaard mooi Nederlands te zijn, want van 't begin tot 't eind is het een hymne, een hooglied, een incantatie, en dat bijna zonder inzinking in een eindeloze stroom van muzikale taal. Dat je tot het schrijven van dit werk bent gekomen was aanvankelijk een verrassing voor me, maar al lezende werd het mij duidelijk, dat je dit dans le ventre moest hebben en dat dit boek door je geschreven moest worden.

Ik ben de schrijver zo nauw verwant en ik ken hem zo goed, dat ik de genesis van dit boek zou kunnen nagaan. Wortelt het eigenlijk niet in het "Pulcher hymnus Dei, homo immortalis" van Lactantius? Bovendien herinner je je wel, dat ik in de periode van m'n dissertatie over het idealisme met sommige van die denkbeelden in aanraking ben gekomen en op de drempel van die gedachtenwereld heb gestaan, waarmee ik natuurlijk niet wil zeggen, dat ik het ooit had kunnen schrijven, want wat zou ik hebben kunnen zeggen, dat in vergelijking met jouw gedachten en taal, anders zou zijn geweest dan kindertaal, een onvolledig en onbeholpen gestamel!

Ik heb wel eens de opmerking gemaakt dat jij steeds over ieder onderwerp het essentiële zegt, maar ik zou hieraan vandaag willen toevoegen dat je ook alle gedachten uit in hun volledigheid. Ik moet wel weer m'n toevlucht nemen tot het Frans om je precies te zeggen wat ik bedoel: heb jij niet bereikt hetgeen Bergson bedoelt met "s'installer au cœur du sujet"? Van uit le cœur du sujet, zo is iedere paragraaf gegroeid, zoals hij moest groeien. Bij het lezen van die perfecte, tot in al hun zinsgeledingen en adjectieven volledige paragrafen heb ik vaak gedacht aan de plataan, die je je wel zult herinneren uit het boek van Barrès, le syllogisme vivant van de zich ontplooiende boom, waarover hij Taine een beschouwing laat houden. Zo is elk van je paragrafen een amplificatie van een kerngedachte, evenals op zijn beurt het hele werk een ontplooiing is van één grondgedachte.

Of ik dan geen kritiek heb op je werk? Eigenlijk niet, maar je zult er wel kritiek op krijgen. 't Is een trots en vermetel boek. Ça sent un peu le fagot! Jouw Godsbegrip is een ander dan het gangbare. Maar je werk is een te zuivere, oprechte en liefdevolle hymne aan den Schepper om de inquisitoren met hun index gelijk te geven. Van mijn kant is dit dus geen kritiek. Eppur, si muove!

Ik vraag me ook wel eens af of een genesis als deze, uit een andere instelling geschreven dan die van den estheet en musicus die jij bent, b.v. uit een ethische of religieuse, niet tot andere conclusies had kunnen leiden, welke hier voorbij zijn gegaan. Maar om dit juist te formuleren moet ik dit werk nog eens overlezen, en dan zou ik, als ik er de moed toe kan vinden, want geen auteur zijnde moet ik hiervoor een zekere schroom overwinnen, niets liever willen doen, al was het maar voor m'n eigen genoegen, dan aan dit poème philosophique, zo zal ik het maar noemen, een uitvoerige beschouwing te wijden.

Ik heb nu vacantie en 't zou me een groot genoegen zijn je dezer dagen een bezoek te kunnen brengen. Zou het je a.s. Dinsdag schikken? Zo niet schrijf dan maar welke dag van de komende week (behalve Woensdag). Houd het anders maar voor afgesproken dat Corry en ik Dinsdag om half vier komen.

Met hartelijke groeten ook aan Thea van ons allen

Je broer Chris

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA