MATTHIJS VERMEULEN

Matthijs Vermeulen

aan

Thea Diepenbrock

Louveciennes, 22 december 1945

Louveciennes

22 dec. 1945

Lieve Thea,

tegen heug en meug geploeterd op dat vermaledeide boekie; het is maar uitstekend dat een contract mij bindt; dat men mij voor den rechter kan dagen wanneer ik mijn handteekening niet gestand doe; anders geraakte het nimmer ter voleinding! Den hemel zij dank kwam er dezen morgen schot en perspectief in dien verwarden, schemerigen, onvatbaren Zang der Eeuwen. Omvadem eens duizend broeiende, gistende jaren in een blik; geen petroleum- of gecondenseerde-melk-blik; (dat kennen we niet meer) maar in een blik van het doorvorschende geestes-oog! – Laat mij ook flauwe grapjes maken, op mijn beurt, en Thea bidfrons!

Als je hier was zou ik je een massa dingen te vragen en te vertellen hebben. B.v.: Wat denk jij eigenlijk over psychologie? Bij mij gaat 't aldus: Ik weet met een tamelijke precisie hoe een hond, dien ik ontmoet, mijn kat, een vogel, of een ander dier, zullen reageeren op zekere indrukken, uitnoodigingen, gebaren, waarmee ik hen nader. Ik weet dat ook met voldoende nauwkeurigheid van een buurvrouw, van een politie-agent, van den aartsbisschop-kardinaal van Parijs, van den President der Republiek, van een straat-veger, van veld-maarschalk Stalin, en nog van een hoop anderen, gesteld dat de omstandigheden mij met deze personen in contact zouden brengen. Je drukt als 't ware op een knop en er komt onvermijdelijk dit of dat uit, wat je voorzien kunt, gelijk je de helft van de meeste zinnen raden kunt uit de vorige helft, en zooals het je bekend is wat je te verwachten hebt van een echo. Maar hoe ikzelf, of mezelf, reageeren zal op diverse invitaties kan ik nooit van te voren met eenige zekerheid bepalen. En ook niet van jou! Wat dus te denken van de psychologie? Zou die enkel gelden voor gemiddelde gevallen, schematische situaties, doorsnee-figuren en het gros?

Ik kom daarop omdat ik in deze onfortuinlijke week wederom zonder nieuws van je ben, en omdat mij gisteravond weer opeens de twijfel beving toen ik dacht: zij heeft, na die eerste goede, lieve, verstandige woorden van gisteren, nog mijn twee vervloekte brieven moeten doorstaan en verwerken van Vrijdag en Zaterdag. Quelle épreuve! Impardonnable. Maar ik had en ik heb vertrouwen in Fée Merveille. Résolument j'écarte de moi toute pensée qui n'est pas en harmonie avec Thea. La Thea de sa lettre d'hier. Et la Thea de 9 ans qui avait de l'amitié pour moi. Ik zou echter de beteekenis willen kennen van dat cabbalistische "v v v Ja?" Ik brand ernaar om 't ontcijferd te zien. Doch ik vind het ook wel billijk dat ik voor mijn straf nog een langen dag branden moet.

Je ne te ferai plus jamais de chagrin. C'est promis.

Heb je dat citaat van Valéry aandachtig gelezen? Ik kan niet heelemaal in waardeerende communicatie komen met hem als dichter. Maar als denker, als psycholoog, als kenner en definieerder der verborgenste ziels-bewegingen en ontoegankelijkste geestes-operaties is hij voor mij de scherpzinnigste, de diepst-scruteerende van alle philosophen dezer eeuw en van alle voorgaande eeuwen. Zelfs zijn meening dat de werken van een kunstenaar niet eens het veiligst voeren tot het geheim van een persoon, is juist, en diep als de spelonk waar de dingen geboren worden.

Ik gaf er wat voor als ik mijn verzamelde kritieken niet verbrand had! Kun jij misschien in je "archief" geen "stukkie" ontdekken waarin ik getracht heb het dirigeeren van je vader te beschrijven? Ik moet dat vast geprobeerd hebben. Maar is je archief volledig? Ik zie zijn mimiek nog zeer duidelijk en zou haar uit het hoofd kunnen reconstitueeren. Maar een gedrukt documentje zou wel gemakkelijk en nuttig zijn. Weet je dat je vader in zijn piano-spel, gesprekken, directie, en in zijn genegenheid tot dirigenten een geprononceerde neiging had voor het rubato? Hij was daarmee in de traditie-Wagner, in tegenstelling tot de traditie-Berlioz. Ook Mahler hield van rubato. Staat er niets over het rubato in D's brieven? Wat denk jij over het rubato? Scabreus onderwerp. Ieder dilettant speelt rubato. Maar ieder dilettant speelt ook als een metronoom! Berlioz zei van Wagner: hij doet me dansen op de slappe koord.

Ja, als ik lang zoek is Toscanini waarschijnlijk wel de eenige dirigent die overblijft; wellicht ook Bruno Walter. Dat is twee op enkele duizenden! La pauvre dame Musique. Dus jij houdt óók van Verdi's Requiem? Er zijn daar bladzijden van grootheid, van bekoorlijkheid, van liefheid, blijheid en kracht die je door merg en been gaan. Het leven der aarde met al zijn toover; en met al zijn immanente liefde.

Een omhelzing, zoo goed als je wilt

van je Matthijs

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA