MATTHIJS VERMEULEN

Matthijs Vermeulen

aan

Thea Diepenbrock

Louveciennes, 20-21 november 1945

Louveciennes

20 nov. 1945

(vertrouwend in 't licht

dat me reeds tweemaal begaf)

Lieve Thea, mijn dappere, mijn onversaagde,

een zwerm kraaien vloog op uit de stille boomen en maakten het bosch ritselend alsof er loover viel.

Ik keek omhoog en huiverde van vreugde. Overal was zachte purperen gloed en overal was jij.

Hoe moeilijk te formuleeren! Het gebeurt in een paar seconden en grift zich ergens, waar men zich voor altijd herinnert. Maar om het te zeggen! Precies gelijk 't was. Niets overdreven. Ook niets te weinig. Ik vraag me steeds af: is 't wáár wat ik schrijf? Geen woordje, geen accentje gelogen? Het gemak waarmee jij de delicaatste onderwerpen behandelt blijft me voortdurend een vaardigheid waarom ik je benijd. Ik zei 't je vroeger al. Je scheert er langs als de zwaluwen over de koppen der katten en over het water. Het moet buitengewoon helder in je zijn. Kun je me dat niet leeren? Bij mij daarentegen alles half-donker, onderzeesch. Ik moet immer zoeken, kiezen, schiften. Soms gaat 't gauw. Maar andere keeren zoo langzaam alsof je 't nooit vinden zult. En toch weet je heel nauwkeurig wàt je zoekt en waar je te zoeken hebt. Heel ingewikkeld die kwestie van oprechtheid en spontaniteit. Dikwijls ben je 't meest spontaan, oprecht, als je 't meest miert om het te zijn! En àl de hoeken van waar men iets zien kan! Jij schijnt daar geen last van te hebben. Zoo straks nog, onder 't wandelen, presenteerde zich je duo met S. nog onder verschillende andere belichtingen. En als die arme kerel, dacht ik, zijn "zaligheid" geveinsd had? Als elke vleug van twijfel of ontevredenheid op het gezicht van Thea hem daarentegen het hart doorkliefde? Maar Thea moet zich daar ook van vergewist hebben? In 't eene of in 't andere geval: zijn magie ketste. Wat zou die sluwe Thea gedaan hebben wanneer alles magnifiek, subliem, veroverend geweest was? Verrukkelijk? Au fond een artificieele situatie. Te aesthetiseerend. Men mag met zulke dingen niet spelen. Een zielsuiting behoort te zijn als een gebed. Maar er zijn zooveel soorten van gebed! Neen, er zijn er slechts twee: echt of onecht. Ik zou dat niet kunnen; bepaald niet. Ik zou dat opvatten met min of meer grimmigen ernst. Aanpakken als een duel. Gesteld dat ik eraan begon! Wat ik niet eens zou kunnen (aan zoo iets beginnen) als ik niet alles inzette en waagde voor den afloop. Waarom? Zwaar-op-de-hand? Nog erger "moeizaam, ernstig, streng" dan S.? Nee, dat is 't niet. Geen zier zwaar-op-de-handscher dan een hond die blaft of staartkwispelt! Hij kan dat niet fingeeren, die hond. Onmogelijk. En ik ook niet. Er zijn een massa dingen die ik niet fingeeren kan, niet simuleeren. Hoe dan? Zou ik misschien geen mensch zijn? Zeker geen modern mensch! [onleesbaar doorgekraste zin]

Ik spaar je de rest, want er komt geen eind aan. Ik was ermee bezig tot aan die zwerm van kraaien! Toen schudde ik 't af. Het werd me afgeschud. Nu zeg ik je goedenacht. Slaap lekker, liefste.

21 Nov.

De Brabanders hebben daarvoor nog een ander woord. Zij zeggen: gesauwel. Maar 't staat niet in mijn groote Van Dale. Hij verplicht je te schrijven gedeesemd. Ben je óók gehecht aan de 19^de eeuwsche spelling? Ik wel. Zij is van alle mogelijke de meest logische en rationeele. De moderne is mij onuitstaanbaar. De regel welke ik gisteravond, alvorens te gaan slapen, met zooveel zorg uitkraste, luidde: "Zie je Mozart, Beethoven, Schubert in eenzelfde situatie? Heel goed. Zij verliezen geregeld de partij. C'est couru!" – Ik mag voor Thea niets verborgen houden... Waarom schrapte ik 't? Analyseer dat maar Freudiaansch! Ik wou ook nog schrijven, en dat was mijn "sentiment" in zijn diepste diepte: "Ik zie Thea honderdmaal liever in een keuken, en zelfs aan een waschtobbe – wat ik afschuwelijk vind! – dan zóó, geleund aan die piano! Nu weet je alles. Hoe lijkt je dat?

Brieflooze dag vandaag. Maar niet Thea-loos. Dat doet me denken aan looze sluwerd. Want dubbel sluw ben je. Zal ik tegenover je bestaan? Ik heb moeite dezen morgen om je mij voor te stellen in je doening. Onwezenlijk. Toch aanwezig. Den heelen ochtend heb ik hard gewerkt, op bevel. Twee reglementaire pagina's. En lastig! Wist je dat er totnutoe niets zoo duister en zoo wonderbaarlijk is als de oorsprong der muziek? Denk daar eens voor me en met me over, als je tijd hebt, als je gaat inslapen, of als je een kwartier te vroeg wakker wordt. Hoe verbeeld jij je die oorsprongen? Natuurlijk niet gelijk de anderen, de "geleerden" zich dat samen wijs maken. Dat is allemaal ernaast en verkeerd. Maar zooals het in de werkelijkheid kan geweest, moet geweest zijn. Ben benieuwd naar je visie. Doch sloof je niet uit. Speel er wat mee als je wilt. Je hebt al meer dan genoeg aan je hoofd. Ik voel meelijden met je wanneer ik je résumé lees van zoo'n "rotweek". En dankbaarheid, adoratie, bewondering dat je mij het overschot schenkt van je vermoeiende dagen. Ik zou me heel klein, nietig willen maken, als ik 't maar kon zonder iets erbij kwijt te raken, egoïst die ik blijf. Vindt je me zacht genoeg zoo? Modelleer me. Ik wil als was zijn. Après tout: ook was brandt, was vlamt, was geeft een lichtje!

Mijn dochter roept me; 't is tijd om te eten. (Een half uur daarna) Wij hadden ossen-vleesch en patatten, gestoofd met een twijgje thijm, en een bruin meelsoepje. Een ware gala. De demping mijner piano (una corda) gaat vastzitten wegens de vocht. Gebeurt dat bij jou? Wat doe je daartegen? Ik moet nu naar den kelder, bij mijn opstandige aardappelen. Zuider wind. Nog steeds hier de aarde in een zilverig-blauwe schittering, nog steeds een milde, luwe, aromatische lucht. Hoe aardsch! Hoe hemelsch! Hoe zou dat zijn in de werkelijkheid als ik zei: geef je oogen, geef je lippen? Hoe zou je kijken? Ik weet daar nog niets van. Ik moet dat allemaal nog ontdekken... als de oorsprong der muziek.

je Matthijs

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA