MATTHIJS VERMEULEN

Matthijs Vermeulen

aan

Thea Diepenbrock

Louveciennes, 17 oktober 1945

Louveciennes

17 oct. Woensdagmorgen

Lieve Thea, mijn vonk, mijn straal, mijn licht,

Dezelfde violette wazige glans over de aarde en de dingen als gisteren. Elyzeesche vermengeling van paars en geel. Ik zou dat willen zien met jou. Gisteravond geheel geïllumineerd door je gedachte, in een ontzaglijke, kalme, blijde zekerheid. Al mijn atomen jubelden. Geef ik jou iets van zulke vreugde? Alsof je een ongekende, levenwekkende likeur drinkt? Niets is nog vergelijkbaar wanneer je ze eenmaal geproefd hebt. Je zou me alles kunnen geven van je, jij, mijn vertrouwd geheim sinds Zondagmorgen, ik zal niet tevreden zijn wanneer ik je dat niet geef. Mijn herfst is nog feestelijker dan dat oneindig feest van mijn zomer. Waarvan komt me dit geluk? Kun je 't me zeggen?

Als ik jou dat gaf zou ik er misschien de muziek van vinden. Niet eer.

Nog een paar aanteekeningen bij je brief van 11 Oct.

Je schijnt te denken dat ik op de hoogte was van dien ruil tusschen Anny en Josquin. Zij heeft mij dit steeds verzwegen. Ik heb het pas geweten een ruime poos na haar dood, en door een louter "toeval". Het is zoo gegaan: Donald, die niets te doen had, snuffelde elken middag in een rommel van oude papieren op den zolder. Op een keer komt hij bij me en zegt: "Tiens, Thijs, tu devrais lire ça, c'est assez bizarre." Hij geeft me een brief van Anny. Ik steek hem in mijn zak en wacht tot ik alleen ben. (Ik doe dat altijd als ik vrees mijn reacties niet te kunnen beheerschen; of als ik mijn reacties den vrijen loop wil laten.)

Het was een lange brief, gedateerd Dimanche-après-midi, 2 heures le 3.12.39. (Josquin was juist katholiek geworden; hij moest eveneens herkeurd worden voor den militairen dienst.) Ik copieer je de voornaamste passage:

"Thijs était nerveux vendredi-matin. Je lui disais que c'était peut-être parce que tu passais le conseil. Il ne te souhaitait pas "réformé", mais il sait aussi que les chances de la guerre c'est un sur cinq qui s'en tirera. Tu trouveras encore drôle: mes pensées ont été tout le temps: qu'il ne soit pas réformé, pas un invalide à cet âge-là, même si "réformé" je le garderais. Sans m'y contraindre je me sentais à ta place. J'ai même fait plus, que je te dirai, et que tu trouveras peut-être "catholique"?? Je sais devoir vivre très "vieux", je t'ai donné le surplus, je suis ta mère, et c'est seulement la mère qui a porté l'enfant qui peut cela, non pas parce que le père n'aurait pas la même idée, oh! non, il l'aurait aussi, mais ce n'est que la mère qui puisse cela en vertu de son "lien". Pourquoi à toi, et les autres donc? Ils n'en auront pas besoin; je les aime autant que toi mais c'est toi le premier "en péril". Je peux venir en aide d'une autre manière à eux. La plupart des gens ne savent pas ou ne savent plus le pouvoir et les possibilités de la mère, la mère qui a vraiment porté et enfanté ses enfants dans la joie, la confiance, la simplicité. Je l'ai fait moi, je ne m'en vante pas. Tout le "chichi" dont on lit et que l'on entend, cela n'a pas existé pour moi, jamais. Quand tu es venu t'annoncer (tu diffères de 11 mois de Roland) j'étais amusée qu'il y avait un petit être tellement désireux de venir chez nous qu'il en profitait aussitôt. – J'ai souvent rouspété contre vous quand vous étiez plus grands, mais j'étais heureuse quand je vous portais en moi, tout le temps. Et quand je rouspétais c'était par faiblesse de forces, par impuissance de ne pouvoir faire comme je voulais. Enfin, tout ça c'est passé. J'espère bien pouvoir vous montrer tout l'amour dont ma mère à moi m'inondait, un amour qui ne peut pas appauvrir le mari, bien sûr!!!"

Toen ik dat las was 't me alsof ik opeens te midden van een vuur stond. Zij had dus reeds lichamelijk afscheid van me genomen op 3 Dec. 1939. Zij heeft daar al die jaren aan gedacht. Zij heeft mij dat al die jaren verborgen. En ik, die niets begreep. Die niet begreep waarom zij mijn liefde niet meer wilde. Want vijf jaar lang heeft zij de liefde welke ik haar dagelijks aanbood, bewees, waarmee ik volgde, niet meer gewild. En toch beminde zij mij zoodanig dat ik in mijn toewijding haar geen dag kon verzuimen zonder haar ongelukkig te weten!

Ja, ik herinner mij zeer goed dat ik mijn muziek "aan je voeten" legde. Wat is er gedurende die jaren gebeurd in mijn gemoed, voor een ruim deel onder haar suggestie? Ik zie het nog niet duidelijk. Het heeft veel gelijkenis met sommige persoons-verwisselingen gelijk men aantreft in de feeërieën van Shakespeare. In den droom waarin ik mij bevond herkende ik haar niet meer van jou, en jou niet meer van haar.

Welk een roman! Zooveel teederheid, liefde, aanhankelijkheid, verloochening, opoffering. Om van te huiveren. Als voor iets moois. Als voor de schoonheid. Maar niet altijd bezat ik het vermogen tot de innerlijke klaarheid welke ik noodig had om te zeggen en voelen – na hun beider dood – 't is goed.

Je zou kunnen concludeeren dat enkel de mannelijke attractie de eerste helft van mijn bestaan gedomineerd heeft. Dat is niet juist. Er ontschoten mij twee figuurtjes: Toen ik vijftien was ben ik op mijn zusje verliefd geweest wegens... haar oogen. In 't begin mijner anachoretische jaren raakte ik dol verliefd op een Belgisch nichtje, dat ik toevallig ontmoet had. Wij schreven elkaar in 't geheim. De zaak werd ontdekt en verboden door haar ouders. Zij trok 't zich zoo aan dat zij kort daarna stierf.

Schrijf ik je niet te dikwijls? Zit ik je niet in den weg? Neem ik niet te veel van je tijd? Wat denk Joanna van onze intrigue zooals de Franschen dat noemen?

Vanochtend geen brief van je. En toch geïllumineerd.

Ik ga wandelen met je. Ik zal je ruiken in het bosch.

liefste

je Matthijs

Verblijfplaats: Amsterdam, Bijzondere Collecties UvA